Barend is 64 als zijn grote liefde na een ziekteproces van ruim een jaar overlijdt. De dood van Suzanne maakt het leven aanvankelijk zinloos, maar zijn houvast zit vooral in de belofte die hij haar heeft gedaan om niet ten onder te gaan aan zelfdestructiviteit. Barend vindt troost in uitjes met zijn dochter, vriend van dochter en kleindochter. Ze maken onder andere tripjes naar het stadje in Zeeland waar hun liefde begon. Suzanne komt uit een familie van 5 en ook zijn schoonzussen en zwagers ziet hij regelmatig. Evenals Suzanne’s beste vriendin die in Middelburg woont. Bezoeken aan exposities bieden schoonheid en verrijking.

Barend is een grote man, die bedachtzaam praat en zijn woorden weloverwogen kiest. Dat hij filosofie en theologie heeft gestudeerd en veel heeft gelezen merk je aan zijn woordkeuze en manier van formuleren. De antwoorden die hij later per mail stuurt zijn wat archaïsch, waar hij zich bij voorbaat voor verontschuldigt. Ik ken Barend en Suzanne al vanaf het begin dat hun liefde ontstond. Suzanne is de oudste zus van mijn vriendin. Barend en Suzanne ontbreken zelden op familiefeestjes. Suzanne is ad rem, levendig en altijd erg geïnteresseerd in het leven van anderen. Ze worstelt met overgewicht. Barend lijkt wat meer introvert, maar houdt zeker van een goed gesprek. In al die jaren heb ik niet geweten hoe ontzettend mooi en intens zij hun liefde beleefden. Dat is ook meestal geen onderwerp dat je tussen de zoete taartjes en de glazen wijn bespreekt. Je merkt het wel vaker dat het bijzondere karakter van iemand zich pas helemaal ontvouwt bij het afscheid nemen. Dan pas realiseer je je wat iemand voor een ander heeft betekend. Zo was ik ontzettend ontroerd door de woorden van hun enige dochter Esmee bij de uitvaart van Suzanne.

Esmee’s naam blijkt te komen van de eerste liefde van Barend. Hij volgt gymnasium B op een internaat in Tilburg: het klein-seminarie van de congregatie van Missionarissen van Mill Hill en later theologie en filosofie aan het groot-seminarie, het International Institute of Higher Missionary Studies.  Hij sluit daar de 5 jaar oudere Esmee in zijn jeugdige hart. Een verboden liefde. Het was immers de bedoeling missionaris te worden en dus ook celibatair te leven.

Ze hielden hun liefde discreet, maar wandelden vaak samen en bezochten elkaar ook ‘s avonds op de kamer. Nadat ze voorzichtig hun liefde gedeeld hebben, gaat Esmee een cursus van drie maanden volgen in Londen om zich voor te bereiden voor uitzending naar Kenia. Als Esmee in Londen is, schrijven ze elkaar veel. Op een dag ziet Barend enkele priesters heel droevig kijken als hij de sacristie binnenkomt om als misdienaar deel te nemen aan de dienst. Tijdens de dienst in de kerk vertelt de priester dat Esmee door een auto van de stoep is geschept en dat zij dit noodlottige ongeval niet heeft overleefd. Barend staat er geheel verslagen bij, maar kan op dat moment geen kant op met zijn verdriet. Ook later niet. Alleen een zus van Esmee is op de hoogte van hun relatie.

Later, als Suzanne zwanger blijkt te zijn, spreekt Barend zijn verlangen uit om het kind Esmee te noemen, als het een meisje is. Het kost hem niet veel overtuigingskracht; Suzanne vindt het ook een mooi idee.

Suzanne heeft met haar vriend Peter een bruin café in Goes. Barend komt op een dag de bruine kroeg, ‘t Klooster, binnen in een sjofel spijkerpak, half lang donker haar en een bloem in zijn haar, waarvan hij nu niet meer weet hoe die er in is gekomen. Hij neemt plaats aan de grote leestafel, die al jaren gekenmerkt is door goed gesorteerd leesvoer. Iets in hem intrigeert Suzanne waardoor ze denkt: van hem wil ik wel een kind. Barend helpt regelmatig opruimen na sluitingstijd. Suzanne wil hem daarvoor betalen, maar dat wil hij niet. Daarom laat Suzanne weleens een briefje van 25 gulden vallen, zodat hij bij het oprapen te horen krijgt: wat je vindt mag je houden.

Niet veel later biedt de beëindiging van Suzanne’s relatie met Peter ruimte om Barend regelmatig thuis op te halen om uitstapjes te maken met de snelle gifgroene Opel Commodore GSE Automatic. Suzanne is gek op auto’s.

Here as I sit

At this empty cafe

Thinking of you

I remember
All those moments
Lost in wonder
That we’ll never
Find again

Zo belanden ze op een warme nazomeravond in 1977 in een kroeg in Middelburg, Kanaalzicht, waar veel homo’s komen. Ze praten honderduit. Elke keer als Suzanne naar de wc gaat krijgt ze het idee dat de deur klemt bij het verlaten van de wc. Pas later realiseren ze zich dat de andere bezoekers er bij gebaat waren dat ze lang weg bleef, zodat er tijd genoeg was om Barend aan de haak te slaan. Barend vertelt het glunderend. Ze zijn dan 29 en 24 jaar. Dat Suzanne vóór hem ook verliefd was op een vrouw, daar hebben ze nooit zoveel woorden aan besteed, gevoelens verloochen je niet.

Barend studeerde theologie en filosofie. Mede door de dood van zijn jeugdliefde Esmee, maar ook door zijn studie filosofie, verandert Barend in agnost. Doordat zijn ouders wel gelovig blijven, voelt hij zich daarin steeds meer alleen staan. Als Barend na zijn studie terugkeert naar Goes past hij ook niet zo goed bij zijn enigszins ruige stadsgenoten. Toch is er wederzijds respect en accepteren ze hem wel.

Als hij Suzanne jaren later meeneemt naar een reünie van Mill Hill snapt zij waar zijn bedachtzaamheid vandaan komt. De intellectuele bedding die niet in woorden lijkt te vangen wordt haar duidelijker..

Als Suzanne zwanger blijkt, besluiten ze in ‘t geheim te trouwen. Ze plannen het zo dat ze getrouwd zijn vóórdat het berichtje van hun ondertrouw wordt gepubliceerd in de Kroniek van Goes. Ze gaan het na de huwelijksplechtigheid vertellen aan de moeder van Suzanne en aan Barend’s ouders. Bets, de moeder van Suzanne, zegt: wat zie je nou in haar? Zo’n grap had Suzanne ook kunnen maken. Beetje scherp maar je weet dat er totaal geen kwaad in zit.

Dat ze van elkaar houden hebben ze op ‘t laatst in het ziekteproces niet meer gezegd. Elkaar vasthouden was sterker. Suzanne merkte een keer nuchter op: dit scenario zou ik zelf niet hebben uitgezocht. Ze was wel tevreden over het leven dat ze heeft geleefd.

Though the world
Is my oyster
It’s only a shell
Full of memories
And here by the Seine
Notre-Dame casts
A long lonely shadow
Now, only sorrow
No tomorrow

 Hun liefde werd gekenmerkt door het versterken van elkaars persoonlijkheden. En elkaar scherp houden. Zo vond Suzanne wel dat Barend bijvoorbeeld wat sarcastisch kon worden als hij gedronken had.

Ze zijn in die jaren niet verliefd geweest op een ander, maar waren daar ook niet heel puriteins in. Ze beseften dat een gevoel van verliefdheid je wellicht kan overvallen, maar er was geen relationele ruimte voor een ander. Wel was er ruimte om van anderen te houden maar niet in die mate van intensiteit en intimiteit die Suzanne en Barend samen hadden. Ze vertrouwden elkaar. Suzanne merkte wel eens schertsend op dat zij daarbij Barend nog meer vertrouwde dan zichzelf. Ik hoor het haar zeggen en stel me haar gezichtsuitdrukking voor.

En nu, na 40 jaar samenzijn, is er voor Barend geen andere optie dan de herinneringen koesteren en berusten in het gegeven dat elk leven eindig is. Mensen, dieren, beelden en muziek geven vorm aan het verdriet, het schrijnende gemis. Dit verdriet is doorspekt met existentiële kwetsbaarheid. De dood van Suzanne heeft hem uit zijn comfortzone geslingerd. Hij moet zichzelf weer opnieuw uitvinden. Zijn gevoeligheid blijkt uit het sterk geraakt kunnen worden, door muziek bijvoorbeeld. Hierin schuilt naast pijn ook schoonheid. De tekst van het lied A song for Europe van Roxy Music (Brian Ferry) gaat hem door merg en been.

There’s no today for us

Nothing is there
For us to share
But yesterday
These cities may change
But there always remains
My obsession
Through silken waters

My gondola glides
And the bridge, it sighs

Ze hebben in de laatste maanden ook gesproken over de tijd die zou aanbreken dat Barend zonder Suzanne verder zou moeten. Suzanne was er op de eerste plaats beducht voor dat hij zelfdestructief gedrag zou gaan vertonen. Ze wilde dat Barend de kwaliteitsstandaard van leven zo goed mogelijk zou aanhouden en dat hij zijn leven vol goede moed zou oppakken. Een nieuwe liefde voor hem zou Suzanne zeker niet pijnlijk vinden, weet Barend. Barend: ‘Aan onze intimiteit kwam een einde door Suzanne’s dood, onze betrokkenheid blijft in mijn herinnering.’

I remember

All those moments
Lost in wonder
That we’ll never
Find again
There’s no more time for us
Nothing is there

For us to share
But yesterdays

 A song for Europe, Brian Ferry