Steeds meer mensen experimenteren met vrije liefde: open relaties of zelfs polyamorie.
Maar werkt het ook echt, of is zo’n relatie gedoemd te mislukken? Schrijver Sofie Rozendaal
(32) onderzocht het.

Nooit meer een monogame relatie. Dat was een van de eerste dingen die de charismatische
oudere man in 2017 tegen me zei toen we elkaar leerden kennen. ‘Ik val als een blok voor
je,’ gaf hij toe. ‘En ik wil je vaker zien. Maar ik ben een beter mens als ik niet trouw hoef te
zijn.’ Hij zei het op zo’n rationele toon dat het me gek genoeg niet afschrikte. Misschien
kwam dat ook omdat ik zwaar teleurgesteld was in de normale, monogame liefde. Twee jaar
eerder verliet mijn ex-man mij plotsklaps, na amper een jaar huwelijk. Binnen een paar
weken had hij een nieuwe relatie, met iemand die hij toevalligerwijs al jarenlang kende.
Terwijl ik ontredderd en met allerlei vragen achterbleef, nam ik me voor om nóóit meer aan
een huwelijk te beginnen. Als er überhaupt een nieuwe liefde kwam, moest alles anders zijn.
Vandaar dat de open minded, vijfentwintig jaar oudere man mij intrigeerde. Bij hem gold
maar één regel: elkaar volledig vrijlaten. Of het iets tussen ons zou worden wist ik niet, maar
ik moést het onderzoeken. Ik had al vaker over die ‘vrije liefde’ gehoord. Maar werkte het
ook echt?

Hoewel monogamie de norm is, lijken steeds meer stellen te experimenteren met elkaar
bewust vrijlaten. Bijvoorbeeld in de vorm van een open relatie, waarbij je seks mag hebben
met andere mensen. Maar het is ook mogelijk om diepgaande, hechte relaties aan te gaan
met meerdere mensen tegelijkertijd, wat ‘polyamorie’ wordt genoemd. Volgens een studie
van het Amerikaanse LHBT-onderzoeksbureau Glaad spelen jongeren een belangrijke rol in
de toename van dit soort relaties. Maar liefst 20 procent van de Amerikaanse millenniums
bestempelt zichzelf niet als hetero, maar als seksueel fluïde – iets waar ik mezelf ook in
herken. Net zoals feminist en influencer Linda de Munck (24). Ze staat bekend om haar
spraakmakende video’s waarin ze openlijk praat over seks en haar biseksualiteit. ‘Ik had
jarenlang een losbandig seksleven, totdat ik echt verliefd werd,’ vertelt ze. Inmiddels woont
ze samen met haar vriend. ‘We zijn open minded. Als ik de behoefte heb om met een vrouw
te zoenen, is dat bespreekbaar en andersom. Ook hebben we al een paar keer een trio
gehad.’ Is het dan niet pijnlijk om haar vriend met een ander te zien? ‘Niet echt,’ zegt ze.

‘Het is een ervaring die we samen delen. Daarnaast vind ik het mooi om hem te zien
genieten.’ Daar is zelfs een term voor: het ‘jaliefgevoel’, wat in de psychologie wordt gezien
als het tegenovergestelde van jaloezie. Het speelt een grote rol bij de vrije liefde. Zo blijkt uit
een onderzoek van de Universiteit van Michigan dat mensen met open relaties minder
jaloers zijn en elkaar meer vertrouwen dan mensen met een monogame relatie.
Ook in Nederland lijkt de vrijere liefde voorzichtig in opkomst, al zijn er nog geen exacte
cijfers en rust er nog steeds een taboe op. Waarom eigenlijk? ‘In de eerste instantie door de
kerk,’ verklaart psycholoog en relatietherapeut Marleen Derks. Ze is de oprichter van de
Piekerpoli en schreef meerdere boeken. ‘Eeuwenlang kregen we te horen dat je als maagd
hoort te trouwen en je jezelf aan één persoon moet binden. Die overtuiging zit
diepgeworteld in onze cultuur.’ Dankzij de seksuele revolutie in de jaren ‘60 zijn we een stukvrijer geworden, maar je partner delen blijft een moeilijk onderwerp. Er spelen persoonlijke
gevoelens mee, zoals angst, claimgedrag en jaloezie. ‘Veel mensen zien hun partner als
bezit,’ zegt Jan Geurtz, schrijver en leraar Tibetaans boeddhisme. In februari verschijnt zijn
nieuwe boek, Wijzen naar de maan. ‘Vaak wordt gedacht dat we een monogame relatie
nodig hebben om liefde te ervaren, terwijl monogamie niets over de kwaliteit van een relatie
zegt.’ Geurtz heeft zelf al jarenlang meerdere relaties tegelijkertijd. Op dit moment zijn er
drie vrouwen in zijn leven. ‘Ik ga relaties aan vanuit liefde en vrijheid, en niet meer vanuit
eenzaamheid of de behoefte aan veiligheid die ik bij een ander zoek. Dat heb ik onder
andere geleerd dankzij mijn spirituele ontwikkeling en Tantra. Wanneer je dat met elkaar
beoefent, krijg je extatische liefde.’

Ook Karin Wissenburg (59), tekstschrijver, heeft positieve ervaringen met vrije liefde. Na een
monogaam huwelijk van eenentwintig jaar, kreeg ze een relatie met een polyamoreuze man.
Omdat hij vanaf het begin duidelijk was over zijn andere relaties, had Karin geen last van
jaloezie. ‘Je past je verwachtingen aan. Bovendien gaf die vrijheid mij de kans om
ongedwongen mezelf te zijn en mijn seksualiteit te onderzoeken. Zo kreeg ik een tweede
relatie met een vrouw.’ Was dat niet verwarrend? ‘In het begin wel,’ geeft ze toe. ‘Ik vroeg
me vaak af op wie ik nou het meest verliefd was, wat de relaties betekenden. Tot ik besefte
dat je van meerdere mensen tegelijkertijd kunt houden. Net zoals je meerdere vrienden
hebt, is het mogelijk om meerdere liefdesrelaties te hebben. Ieder mens maakt iets anders
in je los. Zo kun van iedere geliefde op een andere manier houden.’

Toch is een dergelijke constructie niet voor iedereen weggelegd. Volgens psycholoog Marleen moet je stevig in je schoenen staan, ruimdenkend zijn en veel zelfkennis hebben. ‘Wanneer je de
standaardregels van een relatie loslaat, kan dat veel verdieping geven. Het vereist namelijk
een bovengemiddelde openheid waardoor je automatisch veel zelfonderzoek doet.’
Anderzijds is vrije liefde niet zaligmakend of bij uitstek beter dan een monogame relatie.
‘Sommige mensen hebben simpelweg geen behoefte aan meerdere partners, en dat is
natuurlijk prima. Het gaat om wat er bij jou past. Ik ben er voorstander van om dat te
onderzoeken, en eventueel je grenzen te verleggen.’
Dat is precies wat ik heb gedaan. In de periode dat de oudere man in mijn leven was, zo’n
twee jaar, heb ik meer over relaties en mijn seksualiteit geleerd dan in alle jaren ervoor.
Toch heeft die vrije liefde niet mijn voorkeur. Ik vind één relatie al ingewikkeld, laat staan
dat ik er meerdere tegelijkertijd moet onderhouden. Ook tijd-technisch bleek het voor mij
vrijwel onmogelijk te realiseren. Waar ik vooral achter ben gekomen, is dat er vele vormen
van liefde zijn. Waarin trouw wel degelijke een cruciale rol speelt: namelijk trouw zijn aan
jezelf.

Geplaatst in het Algemeen Dagblad, 14 maart 2020